Năm 2022, OpenAI ra mắt Chat GPT. Cuối năm 2023, DeepSeek xuất hiện, trở thành “đối thủ” của Chat GPT và người dùng lại có thêm một lựa chọn nữa. Mùa xuân năm 2025, Trung Quốc đưa rô-bốt lên sân khấu biểu diễn. Người ta tỏ ra thích thú, thậm chí đùa vui trước hình dáng khôi hài và động tác cứng nhắc của chúng. Song, nhiều người cũng đã cảm nhận được sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ trong thời đại này và chắc chắn, rô-bốt “giống con người” sẽ ngày càng được cải tiến.

Và cái viễn cảnh tương lai ấy, nó cũng từng được nhắc đến trong một số tác phẩm hư cấu. Ngược về năm 2011, khi trí tuệ nhân tạo dường như vẫn còn là một điều xa lạ, chưa được phổ biến rộng rãi, Satoshi Hase đã viết tiểu thuyết lấy bối cảnh tương lai năm 2105, tên là Beatless.

Bài viết này được độc giả của IPM chia sẻ trong group IPMood Reading tại Facebook

Nhân vật chính của Beatless là Arato - một thiếu niên mười bảy tuổi. Buổi tối nọ, có cơn mưa hoa từ trên trời rơi xuống (thực tế là một loại vũ khí giống cánh hoa), khiến máy móc xung quanh tê liệt. Ngay lúc Arato đang hoảng sợ và không biết phải làm gì, một cô gái xinh đẹp vác theo chiếc quan tài xuất hiện và yêu cầu cậu trở thành chủ sở hữu của mình.

Khi ấy, Arato vẫn chưa biết rằng, cô gái ấy là Lacia - một trong những hiE mạnh nhất lịch sử và cùng với các chị em của mình, Lacia có thể thay đổi tương lai của giống loài cậu mãi mãi.

Phiên bản Việt Nam do IPM phát hành, trọn bộ 2 tập

Ở năm 2105 ấy, diễn viên, người mẫu, quản lý nghệ sĩ, nhân viên bán hàng… tất cả các vai trò xã hội cũng như nghề nghiệp mà trước nay chỉ thuộc về con người, nay đã được chia đôi sẻ nửa với thứ mà họ tạo ra - trí tuệ nhân tạo. Vậy đấy, không dừng lại ở một ứng dụng tìm kiếm thông tin và tổng hợp dữ liệu trên máy tính, ở Beatless, trí tuệ nhân tạo đã tồn tại phổ biến cả dưới dạng những hiE (rô-bốt hình người), nhằm phục vụ cho nhiều mục đích khác nhau.

Thậm chí, người ta còn lên kế hoạch đưa hiE vào chính trị để “tẩy trừ” những chính trị gia con người có vấn đề về nhân cách. Và cùng với sự tự động hoá, nỗi bất an cũng lặng thầm lớn lên. Rồi mai sau, khi nhân loại không còn đủ sức chạy đua công nghệ, AI phát triển vượt tầm kiểm soát, trở thành sản phẩm mạnh mẽ đến mức người tạo ra nó không còn kiểm soát được, thì tương lai sẽ ra sao?

Tính từ ngày ra mắt đến nay đã hơn mười năm, song Beatless vẫn là một tác phẩm mang tính thời sự và đưa ra nhiều thảo luận mà hiện tại, ta có thể bắt gặp ở bất cứ đâu. Nên phản đối sự “xâm lấn” của trí tuệ nhân tạo bằng cách khước từ mọi biến đổi của nó, kể cả nhịp sống xã hội bên ngoài, bằng cách giữ nguyên quy trình làm việc chỉ có con người như nhà Kengo; hay ủng hộ sự phát triển này bằng cách lao vào cuộc đua công nghệ như công ty nhà Ryo? Bộ ba thiếu niên Kengo - Arato - Ryo tạo thành một tổ hợp thú vị mà ở đó, mỗi người có một quan điểm, cảm xúc riêng khi đứng trong một kỷ nguyên mà con người bị chính thứ mình tạo ra tác động mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Arato là người đứng giữa hai quan điểm trái ngược hoàn toàn về AI. Cậu vừa dành tình cảm cho các hiE (cũng có thể vì các hiE trông giống con người, mà ta lại thường dễ đồng cảm với những gì “có vẻ giống mình” như vậy), vừa liên tục nhắc nhở bản thân: không được rơi vào cái bẫy của sự ảo tưởng ấy, bởi hiE là hiE, con người là con người.

Ấy thế mà về sau, cậu chàng lại say đắm Lacia và đau khổ bởi biết rằng, cô chỉ phản ứng dựa theo những dữ liệu thu thập được, với mục đích được cài đặt sẵn là làm vui lòng chủ sở hữu. Vì là hiE, nên Lacia không có trái tim, không có nhịp đập cảm xúc (beatless).

Ngay từ khi ra mắt vào năm 2011, BEATLESS (không nhịp đập/không có trái tim) của Satoshi Hase đã gây tiếng vang trong cộng đồng yêu thích sci-fi vì khai thác chủ đề AI bằng một góc nhìn rất con người.

Mình không hay đọc sci-fi nên hơi đau đầu với hệ thống máy móc, thuật ngữ, tên gọi… mà tác giả sử dụng. Nhưng đọc xong thì mình thấy chỉ cần nắm cơ bản về quân khí của các nhân vật như Lacia, Snowdrop, Koka… là được, không cần phải cố nhớ hết.

Beatless có ý tưởng tốt, triển khai cũng ổn, tuy nhiên mình không thích các đoạn tả tình cảm giữa Arato và Lacia lắm. Dù tình cảm của hai người cũng có một vai trò quan trọng trong việc xây dựng viễn cảnh “con người và hiE chung sống thuận hoà, thậm chí yêu nhau”, nhưng nó lại được xây dựng theo kiểu tương đối trẻ con. Nói chung là không gợi được cho mình chút hứng thú nào để theo dõi xem bao giờ hai nhân vật này đến được với nhau. Thay vào đó, mình thích đọc những đoạn diễn giải về AI, về tương lai và suy nghĩ của con người trước thực trạng xã hội hơn.

Nhưng dù sao thì đây cũng chỉ là cảm nhận hết sức cá nhân thôi. Nếu bạn muốn đọc tiểu thuyết về chủ đề trí tuệ nhân tạo, hay đơn giản chỉ là muốn ghé mắt nhìn xem, thế giới tương lai của một trăm năm sau, khi trí tuệ nhân tạo [phổ biển] không còn giới hạn ở chat GPT sẽ như thế nào, thì có lẽ Beatless sẽ là một lựa chọn phù hợp.

Sách đã được IPM phát hành trọn bộ 2 tập. Bạn có thể mua sách TẠI ĐÂY